حمله عصبی پانیک چیست؟
حمله پانیک یا اختلال هراسی نوعی اختلال اضطرابی است که با بروز ناگهانی ترس شدید، تپش قلب، تنگی نفس و احساس از دست دادن کنترل همراه است. این حملات معمولاً بدون هشدار قبلی اتفاق می افتند و در افراد مبتلا به اضطراب فراگیر یا اضطراب اجتماعی شایع تر هستند. در حالی که اضطراب فراگیر با نگرانی دائمی و کلی همراه است و اضطراب اجتماعی نیز بیشتر در موقعیت های ارتباطی و حضور در جمع بروز می کند. اگر این حملات به موقع شناسایی و درمان نشوند، می توانند زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند.
حمله پانیک چگونه اتفاق می افتد؟
پنیک عصبی یک اختلال روانی است که ترس و اضطراب ناشی از آن به قدری حاد است که افراد خود را در معرض مرگ قریب الوقوع و خفگی می بینند. افراد درگیر به دلیل ناگهانی بودن پانیک عصبی و ترس و اضطراب بی دلیل مداوماً از وقوع دوباره آن نیز در اضطراب و هراس هستند.
اشخاصی که دچار اختلالات اضطرابی و حمله عصبی پنیک می شوند نشانه های فیزیکی مانند مشکلات تنفسی، افزایش ضربان قلب و تعریق بیش از حد را تجربه می کنند. معمولاً بیمارانی که از اختلالات روحی روانی و اضطراب فراگیر رنج می برند و درگیر بیماری های شایعی مرتبط با حملات هراس مانند: وسواس فکری عملی، اختلال دو قطبی، گذر هراسی و خود بیمار انگاری هستند بیشتر در معرض اختلال پانیک عصبی قرار می‌گیرند.
چنانچه این اختلال، وحشت زدگی و هراس و ترس مدیریت و درمان نشود می تواند در دراز مدت زمینه ساز ابتلا به بیماری هایی مانند: بیماری های عصبی، سکته مغزی، لوپوس، تحلیل و آتروفی قشر مغز را به دنبال داشته باشد. افزایش اطلاعات در زمینه حمله عصبی پنیک، علائم و راه های مدیریت و درمان آن می تواند برای افراد در بهبود آن بسیار موثر و آگاهی بخش باشد.
علائم پانیک چیست؟
اختلال هراسی یا حملات پانیک عصبی بدون هشدار قبلی و کاملاً ناگهانی با ایجاد ترس و اضطراب شدید بیشتر در نوجوانان و جوانان زیر ۲۵ سال اتفاق می‌افتد. لذا می توان افرادی را مبتلا به حملات پانیک دانست که بیشتر از ۴ بار این حملات را تجربه کرده وبا احساس ترس مداوم از تجربه مجدد این حملات زندگی می کنند.
از جمله مهم ترین علائم پانیک و حمله عصبی به طول کشیدن آن از ۱۰ تا ۲۰ دقیقه است. ممکن است تجربه آن در هر فرد متفاوت تر از فرد دیگر بوده و تا یک ساعت نیز ادامه دار باشد. این اختلالات روانی و وحشت زدگی ممکن است در یک بازه زمانی هیچ نشانه ای نداشته و فرد در یک دوره دیگر آن را با نشانه های بسیار شدید تجربه کند.
بیشتر افراد مبتلا به اختلال هراسی به دلیل ترس از حمله پانیک مجدد و ناگهانی زمینه ساز بروز این حملات در خود می شوند. یعنی به واقع تداعی این حملات و ترس شدید از بروز آن تشدید کننده این بیماری است. لذا از جمله علائمی که نشان دهنده بروز حمله اختلال هراسی و پانیک عصبی است عبارتند از:
- تپش قلب و افزایش ضربان قلب
- احساس تنگی نفس
- کمبود هوا و احساس خفگی
- سرگیجه
- حالت تهوع
- تعریق زیاد
- لرزش در اندام های بدن
- سبکی سر
- بی حس شدن یا احساس سوزش در دست و پا
- احساس تنگی و درد در قفسه سینه
- ترس از مرگ قریب الوقوع
- تغییر در حالات روحی و وضعیت ذهنی مانند مسخ واقعیت یا شخصیت و از خود بیخود شدن
مهم ترین درمان ها برای حمله پانیک
حمله پانیک عصبی یکی از اختلالات روحی مزمن و پیچیده است که روند درمان آن معمولاً زمان بر بوده و نیاز به پیگیری مستمر دارد. افراد مبتلا به اختلال هراسی یا پانیک ممکن است با کمک درمان های تخصصی، شدت علائم را کاهش داده و به مرور، کیفیت زندگی و عملکرد روزمره خود را به حالت نرمال بازگردانند. درمان این اختلال اغلب به جای حذف کامل بیماری، بر کاهش علائم و کنترل حملات تمرکز دارد. در این مسیر، نقش روانشناس بالینی آموزش دیده بسیار حیاتی است؛ زیرا با ارزیابی دقیق شرایط روانی فرد، می تواند درمان های مناسب را برنام ه‌ریزی و اجراء کند. یکی از مؤثرترین روش ها، درمان شناختی-رفتاری (CBT) است که به فرد کمک می کند افکار منفی، باورهای اشتباه و الگوهای رفتاری نا سالم را شناسایی و اصلاح کند. در بسیاری از موارد، روانشناس بالینی این درمان را با دارو درمانی (تحت نظر روانپزشک) ترکیب می کند تا نتیجه ای پایدارتر و مؤثرتر حاصل شود.
درمان شناختی-رفتاری (CBT): یکی از مؤثرترین روش های درمانی برای اختلال پانیک، CBT یا درمان شناختی-رفتاری است. در این روش، روانشناس بالینی با کمک جلسات مشاوره و تکنیک های ذهن آگاهی، به بیمار کمک می کند تا:
- افکار نادرست و منفی درباره حملات پانیک را شناسایی و اصلاح کند.
- باورهای غلط مانند «در حال مرگ بودن» یا «دیوانه شدن» در هنگام حمله را تغییر دهد.
- ترس از حمله بعدی را کاهش دهد.
- با روش هایی مثل مواجهه تدریجی، اضطراب را به صورت کنترل شده تجربه کرده و به آن عادت کند.
در واقع در CBT، فرد یاد می گیرد که حملات پانیک، خطرناک نیستند و می تواند با آن ها مواجه شود بدون اینکه از کنترل خارج شود.
دارودرمانی (تجویز توسط روانپزشک): روانشناس بالینی در صورت نیاز، بیمار را به روانپزشک ارجاع می دهد تا دارودرمانی نیز در کنار روان درمانی شروع شود. رایج ترین داروها عبارت‌اند از:
مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRI): این داروها به‌عنوان خط اول درمان پانیک استفاده می‌شوند:
- فلوکستین
- پاروکستین
- سرترالین
- مهارکننده های باز جذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI)
- سایر داروهای ضد افسردگی که می توانند به بهبود خلق و خو و کاهش شدت اضطراب کمک کنند.
بنزودیازپین ها (آرام‌بخش های کوتاه مدت): این داروها مانند دیازپام یا کلونازپام ممکن است برای کنترل فوری حملات تجویز شوند، اما مصرف آنها باید کوتاه مدت و با نظارت کامل پزشکی باشد، چون وابستگی زا هستند.
- مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOI): نوعی داروی ضد افسردگی که در برخی موارد خاص و مقاوم به درمان ممکن است تجویز شوند.
تغییر سبک زندگی برای کنترل بهتر حملات پانیک: در کنار روان درمانی و دارو، اصلاح سبک زندگی نقشی مهم در کاهش علائم دارد:
- داشتن برنامه ریزی منظم روزانه برای خواب، خوراک، فعالیت و استراحت
- انجام فعالیت بدنی منظم و ورزش هوازی مثل پیاده روی، یوگا یا دوچرخه سواری
- داشتن خواب کافی و با کیفیت
- اجتناب از مصرف محرک هایی مانند کافئین، نیکوتین و غذاهای بسیار شیرین
- عدم مصرف الکل که می تواند باعث تشدید اضطراب و نوسانات خلقی شود.
درمان اختلال پانیک نیازمند حوصله، همراهی با درمانگر و تعهد به فرآیند درمان است. همکاری با روانشناس بالینی متخصص و انجام همزمان راهکارهای دارویی و غیردارویی، می تواند به کاهش چشمگیر علائم و بازگشت فرد به زندگی عادی کمک کند.
کلام آخر
افراد مبتلا به حملات پانیک عصبی و اختلال هراسی می توانند با داشتن سبک زندگی سالم، برنام ه‌ریزی، غلبه و مدیریت استرس و اضطراب و... تا حدودی علائم این بیماری را کاهش دهند. اگرچه پیشگیری از حملات عصبی پانیک میسر نیست اما پیروی از موارد ذکر شده و داروهای تجویزی می تواند با کاهش دفعات حملات پانیک و شدت آنها، زندگی روزمره بیماران را بهبود ببخشد. دریافت مشاوره روانشناسی و دارو درمانی از جمله گزینه های توصیه شده برای کنترل و بهبود حملات ناشی از پانیک عصبی است.