اضطراب فراگیر چیست؟

علائم اضطراب فراگیر

همه افراد در طول روز برای انجام فعالیت‌های روزمره دچار سطح معینی از استرس و اضطراب می‌شوند که برای عملکرد بدن طبیعی و ضروری است. اما خارج شدن این میزان استرس و نگرانی از حد نرمال می‌تواند منجر به اختلالات اضطراب و روحی روانی شود. لذا به دلیل عدم توانایی فرد در کنترل این میزان اضطراب، فعالیت‌های اجتماعی و روند کارهای روزمره او با اختلال روبرو خواهد شد.
بیماری اضطراب فراگیر معمولاً در کودکان و یا نوجوانان ایجاد شده و لذا درصد کمی از بزرگسالان نیز در برهه‌ای از زندگی می‌توانند مبتلا به این اختلال شوند. این حجم از نگرانی و اضطراب غیر قابل کنترل ریشه در احساسات منفی، اتفاقات ناگوار در گذشته داشته دارد. از جمله مهم‌ترین و رایج‌ترین علائم اضطراب منتشر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
اختلال خواب و پایین آمدن کیفیت آن
- انقباض عضلات
- تحریک پذیری و خشم
-  سردرد
- لرزش در اندام‌های بدن
-  تعریق بیش از حد
- اختلال در تنفس
- حالت تهوع
- نگرانی دائمی و بیش از حد
- وحشت زدگی
- گرگرفتگی
- احساس سبکی سر
- دید و تفکر غیر واقعی در مواجهه با مشکلات
- فکر کردن افراطی به برنامه‌ها و راه حل به برای بدترین و ناگوارترین اتفاقات ممکن
- عدم کنترل در مواجهه با اتفاقات غیر قابل پیش‌بینی
- مشکل در تصمیم گیری و اضطراب و ترس از تصمیم نادرست  
- گرفتگی در گلو
 - عدم تمرکز
- عدم احساس آرامش
- مبهوت و خیره شدن به یک جا
- خستگی
- تکرر ادرار

دلایل بروز اختلال اضطراب فراگیر

مسلماً در هر بیماری و اختلال عوامل زمینه‌سازی وجود دارد که می‌تواند منجر به بروز آن اختلال شود. لذا با توجه به سطح استرس  و وحشت فراوان و بی‌دلیل افراد مبتلا به اختلال اضطراب منتشر، چند عامل کلیدی می‌تواند ریشه در این استرس پنهان داشته باشد که می‌تواند سیر آن را مزمن و طولانی کرده و تا میانسالی نیز در فرد باقی بماند. از جمله دلایل بروز اختلال اضطراب فراگیر عبارتند از؛
ژنتیک: بر اساس نتایج برخی تحقیقات، سابقه خانوادگی و ژنتیک می‌تواند در ابتلای افراد به این اختلال نقش داشته باشد. به بیان ساده‌تر یعنی با انتقال اضطراب از والدین به فرزندان و به ارث بردن این ژن افراد در برابر ابتلا به این اختلال و  عدم کنترل سطح ترس و نگرانی بی‌مورد و بی دلیل خود مستعد هستند. البته به طور دقیق تاکنون هیچگونه ژن اضطراب زایی شناسایی نشده و لذا دلایل دیگر از جمله یادگیری محیطی و سبک زندگی نیز می‌تواند باعث انتقال اضطراب به افراد شود.
ساختار مغز: از جمله قسمت‌ها و ساختار مغز می‌توان به سیستم لمبیک اشاره کرد که وظیفه آن تنظیم واکنش‌های عاطفی است. آمیگدال موجود در سیستم عصبی لمبیک از جمله بخش‌های مسئول در تنظیم ترس خودکار و میزان ترکیب آن با هیجانات و حافظه است.
این مهره کلیدی احساس ترس و تشخیص ترس را به عهده دارد. لذا آمیگدال در مواجهه با پردازش هیجانات منفی دچار افزایش فعالیت می‌شود و این افزایش فعالیت، باعث تفسیر نادرست افراد از اتفاقات و رفتارهای مختلف شده و در بسیاری از مواقع، افراد تعامل‌های اجتماعی و اتفاقات روزمره را توهین آمیز و تهدید کننده می‌پندارند که در واقع این گونه نیست.
عوامل محیطی: در کنار عوامل بیولوژیکی و ژنتیکی عوامل محیطی و روانشناختی از جمله اصلی‌ترین عوامل موثر در ایجاد اختلال اضطراب عمومی هستند. بر اساس تحقیقات حوزه سلامت روان بیشتر افراد بر اثر تجربه آسیب‌های روحی در دوران خردسالی برای ابتلا به  این اختلال مستعد هستند. آسیب‌های روحی می‌تواند در پی تجارب منفی مانند آزار جسمی و روحی، مرگ یکی از عزیزان، بی‌توجهی و طرد شدن از سوی والدین، طلاق و انزواباشد.
به بیان دیگر چنانچه شخصی در دوره کودکی شرایط سخت و فشار و تنش روانی بالایی را تجربه می‌کند دچار عدم اطمینان به دنیا، عدم اعتماد به افراد، ترس و تحقیر شده و در دوران بزرگسالی در مواجهه با موقعیت‌های مختلف اجتماعی دچار نگرانی و اضطراب نامتعارف می‌شود.

روش‌های درمانی اختلال اضطراب فراگیر

با توجه به اینکه اختلال اضطراب فراگیر نشئت گرفته از عواطف منفی، استرس و ترس فراوان است لذا اصلی‌ترین روش درمانی که در مرحله اول به کار می‌رود، درمان روانشناختی و رفتاری است. در کنار آن استفاده از دارودرمانی و روش‌های ترکیبی می‌تواند بسیار در بهبود علائم و شدت بیماری موثر باشد. این روش‌ها عبارتند از؛
1- درمان شناختی رفتاری:  این روش درمانی به افراد مبتلا به اضطراب فراگیر کمک می‌کند بتوانند علایم جسمانی اضطراب و افکار اضطراب زای خود را کنترل کرده و با شناخت این حالات در مواجهه با موقعیت‌های استرس آور دچار وحشت افراطی نشوند. در این روش درمانی به افراد کمک می‌شود نسبت به نگرانی‌های خود نگاه واقع بینانه داشته و با اجتناب از تفسیر غلط وقایع، افکار نادرست خود را محدود کنند. همچنین از تکنیک‌های تنفس عمیق، هیپنوتیزم و آرامش بخشی نیز در کنار آن استفاده می‌شود.
2- دارودرمانی: در روش دارودرمانی موارد زیر با توجه به درصد کارایی مورد استفاده قرار میگیرد.
مهارکننده بازجذب سروتونین و نورآدرنالین (SNRIها) داروهایی مانند: اسسیتالوپرام، پراکستین، زلفت، لوسترال
مهارکننده بازجذبنوراپی‌نفرین و سروتونین (Serotonin–Norepinephrine Reuptake Inhibitors SNRIs) شامل: دولوکستین، ونلافاکسین وداروهای ضد افسردگی که به طور مرتب برای دو تا ۸ هفته باید مصرف شود تا اثرات آن مشاهده شود.
پرگابالین: در صورت موثر نبودن هیچ کدام از مهار کننده‌هایباز جذب، پرگابلین با کارایی متوسط  تجویز می‌شود که برای اضطراب، درد و درمان تشنج بسیار کارآمد است. البته درصد اعتیادآوری این دارو ممکن است در دراز مدت بالا باشد لذا باید دوز مصرفی آن هماهنگ با دستور پزشک باشد.
بنزودیازپین: بنزودیازپین از جمله داروهای آرامبخش موثر برای مقابله با اضطراب است اگرچه مصرف طولانی مدت آن نیز اعتیاد آور است اما می‌تواند با احساس آرامش و مثبت در فرد میزان استرس و ترس آن را به حد بالایی کاهش دهد.
3. روان درمانی و دارودرمانی: اختلال اضطراب فراگیر به دلیل تاثیراتی مانند تفسیر نادرست و عدم توانایی فرد در کنترل استرس می‌تواند باعث گوشه‌گیری، انزوا و در نهایت افسردگی شود. لذا استفاده از روش ترکیبی دارودرمانی و روان درمانی می‌تواند اثربخشی این پروسه را مضاعف کند. اقدامات حمایتی و روانشناختی برای مقابله با افکار غلط و اضطراب افراطی و مدیریت میزان استرس و ترس در کنار مصرف داروهای ضد افسردگی و مهار کننده بازجذب سراتونین می‌تواند تاثیرات فوق العاده‌ای در روند بهبود این اختلال داشته باشد.

چگونه می توان از اضطراب منتشر پیشگیری کرد؟

مسلماً سبک زندگی و رفتارهای محیطی تاثیر بسزایی در میزان استرس و اضطراب افراد دارد لذا به کار بردن روش‌های زیر می‌تواند احتمال وقوع این اختلال منتشر را کاهش داده و از بروز آن پیشگیری کند.
- کاهش یا عدم استفاده از محصولات کافئین‌دار مانند: شکلات، قهوه، چای
- داشتن رژیم غذایی سالم و مغذی برای بهبود عملکرد مغز و سیستم عصبی مرکزی
- داشتن فعالیت و ورزش روزانه برای کاهش استرس و تخلیه انرژی منفی
- استفاده از حمایت‌های مشاوره‌ای یا مراجعه به روان درمانگر پس از تجربه‌های سخت و حوادث ناگوار
- استفاده از مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق به عنوان تکنیک‌های مدیریت استرس
- داشتن خواب منظم و کافی
- داشتن تعاملات اجتماعی و دوری از انزوا
- پیوستن به گروه‌های ورزشی، پیاده‌روی و دوستانه
- داوطلب شدن در انجمن‌ها و گروه‌های خیریه

جمع‌بندی

اختلال اضطراب فراگیر می‌تواند تمامی فعالیت‌های روزمره، روابط اجتماعی و شغلی افراد را به دلیل استرس مداوم و بدون دلیل و عدم  توانایی در کنترل این اضطراب افراطی دچار اختلال کند. لذا اقدام به درمان سریع با کمک روان‌درمانگر و پزشک برای پیشگیری از تشدید این اختلال مزمن، می‌تواند باعث کاهش اضطراب و استرس و بهبود سریع‌تر آن شده و در نهایت موجب عملکرد بهتر و موفق  فرد در مواجه با موقعیت‌ها تنش‌زا و فعالیت‌های روزمره شود.