رابطه تاکسیک یا همان رابطه سمی چیست؟ علائم و نشانه ها
رابطه تاکسیک یا همان رابطه سمی از جمله روابط مخربی هستند که یکی از پارتنرها نسبت به طرف مقابل از قدرت و کنترل بیشتری برخوردار است و از این نفوذ و قدرت به منظور آسیب رساندن به پارتنر مقابل بهره می‌برد. این نوع روابط آسیب زننده ممکن است در حیطه روابط کاری، عاطفی، خانوادگی و دوستانه وجود داشته و تبعات آن آسیب روحی، روانی و جسمی زیادی به هر دو پارتنر یا یکی از طرفین رابطه وارد کند. در این گونه روابط سمی به دلیل عدم وجود همدلی، احساس عدم حمایت، مورد حمله قرار گرفتن یا سوء تفاهم طرفین همواره از نظر عواطف ناراضی هستند.
لذا در روابط تاکسیک لزوما بدرفتاری پارتنرهای سمی از روی بدخواهی و عدم دوست داشتن نبوده و ممکن است انتقاد آنها از دیگران و بروز انرژی منفی از سوی آنها، نشئت گرفته از اختلالات روانی همچون افسردگی، خودشیفتگی و اضطراب بیش از حد باشد. که این نوع رفتار متعاقباً باعث میشود در یک رابطه ارزش گذاری طبیعی وجود نداشته و بی‌احترامی به کررات مشاهده شود.افرادی که درگیر روابط تاکسیک هستند علی رغم احساس ناراحتی، کم ارزش شدن، بی‌توجهی و عدم حمایت سعی در حفظ آن رابطه دارند و به دنبال راهکارهایی برای کنار آمدن با پارتنر سمی خود هستند.
لذا مهمترین دلیلی که می‌تواند باعث مخرب شدن روابط بین دو پارتنر شود فقدان همدلی، امتناع از درک احساسات یکدیگر و ناامیدی از طرف مقابل برای برآورده کردن انتظارات است. معمولا در روابط سالم احترام دو طرفه، همدلی، محبت و پشتیبانی و حمایت وجود دارد که این فاکتورها در روابط تاکسیک به دلیل خود رای بودن و قدرت نفوذ یکی از پارتنرها نادیده گرفته شده و باعث آسیب روحی و روانی به طرف مقابل میشود. اگر احساس می‌کنید در چنین رابطه‌ای گرفتار شده‌اید، در ادامه با ما همراه باشید تا از علائم هشدار دهنده،شیوه رفتاری پارتنر مخرب و تبعات چنین رابطه آگاه شده و از اقدامات موثر برای خارج شدن از روابط تاکسیک مطلع شوید. در صورت نیاز می توانید از خدمات مشاوره فردی دکتر گپ نیز استفاده نمایید .
تاکسیک یعنی چی؟
کلمه تاکسیکtoxicدر زبان لاتین و انگلیسی به مفهوم سمی و مخرب است. لذا در حیطه ارتباطات و روانشناختی افراد تاکسیک لزوماً افرادی هستند که دارای رفتارها و نگرش‌های زیان‌آور، منفی و آسیب زننده هستند. چنین افرادی به دلیل انتقادهای مکرر از طرف مقابل باعث اثرات و انرژی منفی بر روابط اجتماعی شده و با مختل کردن این ارتباطات باعث آسیب به سلامت روحی و روانی افراد دیگر می‌شوند.
این نوع افراد هیچ گونه همکاری، حمایت و همدلی در روابط را رعایت نکرده و با نقدهای نادرست، افترا باعث منفی شدن انرژی محیط و روابط می‌شوند. با توجه به تبعات و آسیب‌های مخرب این گونه رفتارها و افراد تاکسیک، ارتباط با افراد مثبت و سازنده و اجتناب از درگیر شدن در چنین روابطی معیوب، موثرترین راهکار برای افراد درگیر خواهد بود.
علائم و نشانه‌های رابطه تاکسیک
در حیطه ارتباطات خصوصاً روابط عاطفی، لزوماً خوشحال نبودن و عدم احساس رضایت به تنهایی نمی‌تواند نشانگر رابطه تاکسیک باشد. لذا این روابط می‌تواند با اختلاف نظر، عقیده و مشکلات جزئی نیز همراه بوده که متعاقباً با همدلی، همفکری و دلسوزی دو طرف قابل رفع است. اما هر رابطه‌ای که به مرور زمان به جای بهتر شدن و نزدیک شدن دو طرف به یکدیگر باعث بدتر شدن احساسات و احوالات هر دو پارتنر شود می‌تواند به مرور به روابط تاکسیک مبدل شود. با توجه به متنوع بودن اشکال روابط سمی از جمله علائمی که تجربه یک یا چند مورد از آنها نگران کننده و نشان دهنده مخرب بودن رابطه است عبارتند از؛
ارتباط خصمانه:همراه بودن اکثر گفتگوهای طرفین با فریاد، تحقیر، طعنه و سرزنش به جای ارتباط محترمانه، صریح و مهربانانه
عدم صداقت: پنهانکاری مداوم بخش‌هایی از زندگی از سوی یک طرف و عدم صداقت و وجود دروغ‌های بزرگ
انتقاد مداوم: چرخش ۱۸۰ درجه رفتار پارتنر نسبت به رضایت ابتدای رابطه و انتقاد مداوم و تخریب کننده از کارهای طرف مقابل مانند تعاملات، لباس پوشیدن، گفتار، تصمیمات و کاهش عزت نفس یکی از پارتنرها
حسادت:حسادت افراطی یکی از طرفین به تعامل پارتنر خود با دوستان و همکاران و ممانعت از این تعاملات اجتماعی، متهم کردن طرف مقابل به خیانت در صورت ادامه تعاملات با دیگران
الگوهای بی‌احترامی: بی‌احترامی عمدی و نادیده گرفتن خواسته‌های طرف مقابل
رفتارهای مالی منفی: توافق بر روی نوع پس انداز و خرج کردن در حیطه رابطه و خارج شدن و بی احترامی مداوم یکی از پارتنرها از این توافقات
استرس مداوم: استرس مداوم ناشی از بیماری یا از دست دادن شغل یاتنش‌های موجود در روابط می‌تواند باعث حس بدبختی، خستگی فیزیکی و ذهنی شود که این علائم و تاثیرات منفی از جمله نشانه‌های خاموش یک رابطه سمی است.
نادیده گرفتن نیازهای شما: نادیده گرفته شدن نیازهای یک طرف و همراهی بی‌چون و چرای او با اقدامات شریک زندگی علیرغم میل باطنی از نشانه‌های مسمومیت است.
عدم مراقبت از خود: مخالفت مداوم طرف مقابل با انجام علایق و کارهای مربوط به شما و متعاقباً دست کشیدن از سرگرمی‌ها، علایق و اوقات فراغت خود
امید بیجا به تغییر: داشتن امید واهی و بیجا به تغییر رفتار شریک سمی و ایجاد تغییرات یک طرفه در اعمال و رفتار خود
مطرح نکردن مشکلات:عدم طرح مشکلات، مسائل و خواسته‌ها جهت پیشگیری از تعارضات و تنش‌های شدید
رفتارهای یک فرد تاکسیک
از جمله رایج‌ترین و مشهودترین رفتارهای یک فرد تاکسیک که باعث القای حس ناخوشایند به طرف مقابل شده و از لذت بردن او در رابطه پیشگیری می‌کند مولفه‌ها و معیارهای زیر است، که در طولانی مدت باعث نگرانی، عدم احساس امنیت در فرد مقابل شده و این رابطه را به تباهی می‌کشاند.
خشونت جسمی یا کلامی: اعم از سو استفاده جنسی، ضرب و شتم، کتک زدن، تهدید، تحقیر و توهین
کنترل‌گری: نظارت شدید و کنترل تمامی رفتارها، احساسات، افکار، روابط خانوادگی و دوستان از سوی پارتنر تاکسیک و عدم اجازه به همسر در انجام کارهای روزمره و سلب احساس آزادی از او
تحقیر: تحقیر طرف مقابل با رفتار و کلمات توهین آمیز و کاهش عزت نفس پارتنر مقابل و القاء احساس بی‌ارزشی و خجالت زدگی به وی
بی‌احترامی: بی توجهی، بی‌احترامی و نادیده گرفته شدن احساسات و خواسته‌های طرف مقابل از سوی فرد تاکسیک که موجب طرد شدن، خشم و منزوی شدن شخص میشود.
فریبکاری: پنهانکاری و فریبکاری از سوی شریک سمی و احساس خیانت، ناامنی و خشم در فرد مقابل
راه‌های کنار آمدن با افراد سمی و تاکسیک
مهمترین پیامدهایی که افراد در ارتباط با اشخاص سمی و تاکسیک تجربه می‌کنند، ایجاد حس و انرژی ناخوشایند و منفی، هرج و مرج و وارد شدن استرس به طرف مقابل است. متعاقباً استرس بالا می‌تواند تاثیرات مخرب و پایداری بر مغز داشته و باعث مختل شدن عملکرد مغز در خصوص استدلال و تصمیم گیری شود. با توجه به اینکه در گستره ارتباطات کاری، خانوادگی، عاطفی و دوستانه ممکن است با افراد سمی مواجه شوید و که دور شدن از آنها اجتناب ناپذیر باشد لذا برای در امان بودن از تاثیرات منفی این افراد راهکارهای زیر می‌تواند به کنترل روابط کمک کند.
- نشان دادن مصمم بودن شما به یافتن راهکار مهم و بی‌تفاوتی به ناله‌های این فرد
- عدم ضعف و آشفتگی در مقابل حرف‌های افراد سمی
- فاصله گیری از نظر عاطفی و تعامل خونسردانه
- کنترل و مدیریت احساسات خود و عدم نفوذ پذیری در مقابل رفتار و حرف‌های افراد سمی
- تعیین آگاهانه یک مرز و تصمیم گیری برای کنترل هرج و مرج
- نشان دادن بی ارزش بودن افکار و اظهارات افراد سمی درباره شما
- تمرکز بر نحوه رفتار با افراد سمی جهت کنترل احساسات و کاهش استرس
- عدم درگیری در یک مارپیچ عاطفی رو به پایین با بازگو نکردن احساسات منفی افراد سمی برای خود
- رفتار شجاعانه، قوی و سرزنده بودن در مواجهه با این افراد
- کمک گرفتن از حامیانی که به عنوان یک نیروی خارجی راهکارهای مناسب را برای شناخت رفتارها و واکنش‌های خودمان در مقابل افراد سمی نشان می‌دهند.
تبعات و عوارض رابطه تاکسیک
گرفتار شدن افراد در یک رابطه مخرب و آسیب زننده می‌تواند تبعات و عوارض ناخوشایندیایجاد کند. ماندن افراد در این گونه رابطه‌ها و نداشتن راهکارهای اصولی برای مقابله با انرژی منفی و مخرب چنین افرادی می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری بر روی روان افراد داشته باشد. لذا تبعات و عوارض رابطه تاکسیک به دو نوع آسیب کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم بندی میشود که عبارتند از؛
1. آسیب‌های کوتاه‌مدت
استرس و اضطراب بالا: از جمله تاثیرات روانی مخربی هستند که می‌توانند باعث نگرانی، غم و ناامیدی در فرد شده و این احساسات باعث القای حس بی‌ارزشی و افزایش اضطراب در او شود.
کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس:قرار گرفتن یکی از طرفین رابطه در معرض مقایسه‌های مکرر، تحقیر و انتقاد باعث بی‌ارزش شدن و احساس ناامنی و کاهش اعتماد به نفس او میشود.
مشکلات خواب و خوردن: قرار گرفتن در معرض فشار روانی و استرس بالا در روابط کاری با رئیس یا روابط عاطفی با پارتنر مقابل می‌تواند باعث اختلالات گسترده مانند: بی‌خوابی، پرخوابی، پرخوری یا کاهش اشتها شود.
افزایش مصرف مواد مخدر و الکل:قرارگیری متداوم فرد در معرض انتقاد و تحقیر می‌تواند باعث احساس ناامیدی در فرد شده و او برای فرار از این افکار منفی گرفتار مصرف مواد مخدر و الکل برای کاهش استرس شود.
رفتارهای پرخطر: احساس بی پناهی فرد به دلیل خشونت از سوی همسر یا پارتنر می‌تواند او را به سمت رفتارهای پرخطر مانند: روابط جنسی متعدد و قمار سوق دهد.
2. آسیب‌های بلند‌مدت
اختلالات روانی: روابط تاکسیک در درازمدت می‌تواند تبعاتی مانند اختلال خوردن، اضطراب، افسردگی و ptsd داشته باشد. مورد سرزنش و تنبیه قرار گرفتن دائمی می‌تواند تبعاتی منجر به اضطراب اجتماعی، خجالت زدگی، ترس و انزوا شود.
افزایش خطر خودکشی:خشونت‌های جسمی و کلامی مکرر از سوی طرف مقابل و احساس بی‌پناهی و ناامیدی می‌تواند افراد را به سمت خودکشی سوق داده و آن را تنها راه رهایی و نجات از این وضعیت بدانند.
راهکارهای خارج شدن از یک رابطه تاکسیک
مسلماً تمامی افراد شایسته و مستحق داشتن روابط رضایت بخش، سالم و سازنده هستند. اگرچه ممکن است افراد گرفتار در چرخه معیوب روابط تاکسیک خروج از این رابطه را یک چالش دشوار بدانند، لذاراهکارهای زیر می‌تواند در این فرایند بسیار موثر و کمک کننده باشد.
پذیرش:مهمترین و اولین قدم در خروج از رابطه تاکسیک پذیرش و روبرو شدن با این واقعیت است که پارتنر مقابل از رفتارهای قابل قبول و سالم برخوردار نیست. اگرچه ممکن است افراد علی رغم رفتارها و انرژی منفی همچنان به شریک خود علاقمند باشند. اما باید به احساسات خود گوش داده و صادقانه بپذیرند که به دلیل بی‌احترامی، نادیده گرفته شدن، تحقیر و توهین نمی‌توانند در چنین روابطی خوشحال باشند. لذا هم صحبتی با خانواده و دوستان می‌تواند باعث توجه شما از دیدگاه دیگری به رابطه شده و با واقعیت به طور جدی روبرو شوید.
مرزگذاری: پس از پذیرش قرارگیری در رابطه تاکسیک، برای بهبود این رابطه و استمرار آن باید محدودیت‌ها و مرزهای مشخصی برای رفتارهای شریک سمی تعیین کنید. برای مرزبندی باید ابتدا نسبت به باورها و ارزش‌های خود فکر کنید و مشخص کنید در یک رابطه چه چیزی برای شما قابل قبول و چه چیزی غیر قابل قبول است. این مرزبندی باید صریح و واضح باشد و دربرگیرنده انتظارات و درخواست‌های خود از طرف مقابل باشد تا رفتارهای مخرب خود را کنار بگذارد.
کمک‌گرفتن: در بسیاری از روابط تاکسیک به دلیل بغرنج بودن شرایط، افراد نمی‌توانند به تنهایی از این رابطه خارج شوند. لذا کمک گرفتن از درمانگران و مشاوران متخصص در حوزه سلامت روان می‌تواند شما را به پردازش احساسات خود هدایت کرده و یک راهکار اساسی برای خروج از رابطه پیشنهاد کند.
زمان دادن به خود:مسلماً خروج از یک رابطه تاکسیک بسیار زمانبر و چالش برانگیز است و به دلیل احساسات منفی و رفتارهای ناخوشایندی که در این رابطه تجربه کرده‌اید نیاز به پردازش احساسات، وقت گذرانی با دوستان خانواده، استراحت و پرداختن به فعالیت‌های لذت بخش دارید.
کلام آخر
مسلماً تاکسیک بودن در هیچ نوع رابطه‌ای جایگاهی نداشته و منطقی جلوه دادن روابط تاکسیک می‌تواند تبعات مخربی بر سلامت جسم و روح داشته باشد. تحت سلطه و کنترل یک فرد منتقد و سمی بودن به هیچ وجه قابل قبول نبوده و همه افراد مستحق احساس امنیت، شکوفایی، زندگی شاد، روابط سالم و سازنده هستند.